Petrus Regout

Petrus was eigenlijk Belgisch

Ber Crouzen. De Limburger 26 juni 1992

Petrus Regout wordt beschouwd als de grondlegger van de keramische industrie en een van de eerste “ondernemers” in wat later Nederland zou heten.

Desondanks heeft de geschiedenis hem niet altijd met zachte handschoenen aangepakt. Het feit dat hij wel heel jonge krachten in dienst nam en zijn arbeiders verplichte behuizing oplegde, werd hem zwaar aangerekend door de rechtse katholieken bij monde van Henri Poels.

Ad van Iterson, van de Universiteit van Limburg heeft een studie gewijd aan Petrus Regout.

“Om Petrus Regout te begrijpen moet men rekening houden met de omstandigheden van die tijd. De man die aan de wieg stond van de industrie in Maastricht, was meer Belg dan Nederlands van herkomst en was opgevoed volgens de Latijnse cultuur.” Zo typeert Ad van Iterson in het kort Petrus.

De jonge Petrus was inkoper van glas voor de glas- en porseleinwinkel van zijn moeder. Daardoor kwam hij regelmatig in België en leerde zo de glasindustrie kennen die zich daar in die tijd ontwikkelde. Maar behalve deze reizen, was ook zijn opvoeding, zoals gebruikelijk in de Maastrichtse kringen van zijn stand, meer Frans dan Nederlands georiënteerd.

Oude waarden

Volgens van Iterson hebben deze vroege ervaringen zijn latere opvattingen sterk beïnvloed.

“Petrus Regout was van aard meer Ancien Regime, en moest dan ook niets hebben van de Franse Revolutie-denkbeelden. Hij stond voorde oude waarden: katholiek, koningsgezind en paaps.

Petrus voelde zich gematigd aangetrokken tot het opkomende liberalisme.

“Zeer paternalistisch ingesteld wist hij altijd wat het beste was voor zijn kinderen en zijn arbeiders.”

In het verre Holland bekeek men hem met wantrouwen. Hij beantwoordde niet aan het beeld van een handelaar, belust op winst, onverschillig voor protectionisme en met weinig gevoel voor rang en stand. Als bewijs hiervoor baseert van Iterson zich op een onderzoek dat in verschillende landen werd uitgevoerd.

Het schijnt dat een Hollandse handelaar meer geneigd is risico’s te nemen dan zijn Belgische collega.

“Uiterlijk leek Regout een man die risico’s durft te nemen maar in werkelijkheid was hij helemaal niet zo zeker van zichzelf. Dat kan één van de redenen zijn waarom hij erin volhardde om zijn arbeiders met alle mogelijke middelen aan zich te binden.”

Zoals bijv. het instellen van een veertiendaagse betaaldag. Op die manier kon hij zijn personeel beter vasthouden.

Volgens overleveringen kon het gebeuren dat hij ‘s nachts met slaapmuts op door de werkplaatsen liep om erop toe te zien dat de productie goed en efficiënt verliep.

En dan was er ook nog zijn “Groete Bouw” in de Sint Antoniusstraat, een complex van sociale woningen dat later door Poels als “arbeiders pakhuis” zou worden betiteld, en dat typisch was voor zijn wens om greep te houden op zijn arbeiders, volgens van Iterson.

Zeer vermogend

Petrus is altijd genegeerd door de Maastrichtse society van die tijd. Al zijn inspanningen om wat meer welvaart te brengen in een na de Belgische Revolutie verarmde stad, door de oprichting van verschillende Industrieën, werden niet op hun juiste waarde geschat.

Op alle mogelijke manieren trachtte het gemeentebestuur deze “nouveau riche” te dwarsbomen door allerlei hinderlijke administratieve beperkingen op te leggen, schrijft van Iterson.

Niettemin wist Petrus zijn stempel te drukken op de Boschstraat, een levensader in het centrum van de stad.

Dit gebrek aan erkenning van zijn verdiensten lag aan de basis van zijn latere grootheidswaan. Het bouwen van grote huizen voor zijn zonen, de viering van zijn Gouden Bruiloft in Kasteel Veashartelt zijn daar enkele uitingen van.

Een gespleten persoonlijkheid

“De oude Regout was een dubbelzinnig mens, moeilijk onder één noemer te brengen” erkent van Iterson.

Als ondernemer was hij een groot man. Maar zijn rol van “social manager”, daar was nog wel wat op aan te merken.

“De werkomstandigheden van de arbeiders waren slecht, dat is waar maar niet slechter dan die in de buurlanden. In België bijvoorbeeld zou de kritiek veel minder hard geweest zijn. Daar zou men het heel normaal gevonden hebben dat een industrieel zich opstelt als een vader tegenover zijn jonge werknemers.

Men kan kritiek hebben op dit bevoogdende paternalisme, maar het was nog niets vergeleken bij het ongebreidelde liberalisme waar zijn zonen zich in gestort hebben.

Petrus had zich daar niet prettig bij gevoeld.”